رصد بارش شهابی 1401 در حضور نور اَبَرماه - انجمنهای سلوبلاگ

به گزارش انجمنهای سلوبلاگ، بارش شهابی برساوشی یا اَبَرماه؟ امسال دو پدیده نجومی دیدنیی هم زمان روی می دهند اما برای بهتر دیدن شهاب ها باید به سوی مخالف ماه در آسمان بامدادی نگاه کرد.

بارش شهابی برساوشی (Perseids) همیشه در حدود 11، 12 و 13 آگوست (20 تا 22 مرداد) به اوج می رسد. اما امسال نور ماه کامل با اوج این بارش شهابی تداخل خواهد داشت.

زمان اوج پیش بینی شده برای بارش امسال 13 آگوست 2022 در 03:00 بامداد به وقت ساعت هماهنگ جهانی (22 مرداد ساعت 07:30 صبح) است. در بیشتر سال ها، توصیه می شود که اوج بارش شهابی برساوشی را در بامداد 20، 21 و 22 مرداد تماشا کنید اما امسال متأسفانه، ماه در طول اوج بارش شهابی برساوشی تمام شب را در آسمان خواهد بود.

بدین ترتیب شهاب های قابل مشاهده به اندازه ای که سال های گذشته در آسمان تاریک و بدون ماه دیده می شدند، نخواهند بود. با این وجود اگر تصمیم قطعی برای تماشای آسمان شب های بارش دارید، باید مکانی به دور از آلودگی نوری را انتخاب کنید.

همچنین توجه داشته باشید که شمار شهاب ها از اواخر شب تا ساعات اولیه صبح افزایش می یابد که با بالا آمدن کانون بارش و پایین رفتن ماه، در سمت مخالف آن، به تدریج باید انتظار رصد شهاب های بیشتری را داشته باشید.

بنابراین در زمان اوج بارش شهابی ماه درخشان در آسمان حضور خواهد داشت که یک اَبَرماه هم هست. این آخرین ابرماه سال 2022 به طور دقیق جمعه 12 آگوست (21 مرداد) در 01:36 ساعت هماهنگ جهانی (06:06 صبح جمعه به وقت تهران) روی می دهد.

بدین ترتیب پنج شنبه شب تا اولین ساعات روز جمعه فرصت مناسبی برای تماشای ابرماه و عکاسی از آن با پدیده های زمینی است. ماه کامل مرداد که ماه خاویاری (Sturgeon Moon) هم نامیده می شود، در حالی روی می دهد که ماه در نزدیک ترین نقطه خود به زمین، یعنی حضیض مداری، واقع شده است.

پدیده ابرماه می تواند در آسمان، بزرگ تر و تا 16 درصد روشن تر از ماه کامل عادی به نظر برسد. با حضور این ابرماه، شرایط رصدی بارش شهابی هم متفاوت خواهد بود. در شرایط ایدئال در یک آسمان تاریک و بدون ماه، رصدگران آسمان اغلب 90 شهاب در ساعت یا بیشتر را گزارش می دهند. امسال اما به دلیل حضور همه جانبه ماه، دستیابی به چنین عددی غیرممکن به نظر می رسد. هرچند در سال 2014 هم شرایط مشابهی وجود داشت و شمار اندکی از رصدگران ZHR حدود 70 هم گزارش کردند.

در مجموع بارش شهابی برساوشی که تا حدودی در روزهای پیش از اوج و اندکی پس از آن هم ادامه می یابد، بارشی غنی و پایدار است. شهاب های آن رنگارنگ هستند و اغلب رد پایداری را بر جای می گذارند. همه این عوامل باعث می شود که بارش برساوشی یکی از محبوب ترین بارش های شهابی در نیمکره شمالی باشد.

دنباله دار ایجادکننده بارش شهابی برساوشی

دنباله داری که باعث ایجاد بارش شهابی برساوشی است، یک دنباله دار نسبتا بزرگ به نام 109پی/سوئیفت-تاتل (109P/Swift-Tuttle) است. این دنباله دار تقریبا هر 133 سال یک بار دور خورشید می چرخد.

این جرم آسمانی، در 16 جولای 1862 (27 تیر 1241 خورشیدی) از طریق لوئیس سویفت (Lewis Swift) از ماراتون نیویورک و با استفاده از یک تلسکوپ 11 سانتی متری کشف شد. اما او بلافاصله آن را گزارش نکرد، زیرا تصور می کرد دنباله دار اشمیت (Schmidt) را که دو هفته پیش تر پیدا شده بود، دیده است.

سه روز بعد، هوراس تاتل (Horace Tuttle) از رصدخانه هاروارد آن را دید و سپس دانشمندان محاسبه کردند که این دنباله دار 120 سال دیگر یعنی یعنی در سال 1982 بازخواهد گشت.

اما سال 1982 آمد و رفت و دنباله دار در آسمان ظاهر نشد. این بار، ظهور یک دار مشاهده شده در سال 1737 به عنوان ظهور اولیه احتمالی دنباله دار سوئیفت-تاتل در نظر گرفته شد. هم اکنون دوره مداری بیش از 130 سال عنوان شده است. برایان مارسدن (Brian Marsden) عناصر مداری نو و پیش فرض هایی را برای یافتن آن در سال 1992 منتشر کرد.

در دهه 1980، بسیاری از شکارچیان دنباله دار، هر از گاهی بخشی از آسمان را که قرار بود این دنباله دار ظاهر شود، بررسی می کردند. پس از آن طغیان شهاب های برساوشی در سال 1991 نشان داد که دنباله دار احتمالا در راه بازگشت است و افزایش مجدد شهاب ها در سال 1992 هم این موضوع را تأیید می کرد.

خاتمه در 26 سپتامبر 1992 (4 مهر 1371) تسوروهیکو کیوچی ستاره شناس آماتور و شکارچی دنباله دار، آن را در آسمان عصرگاهی و درست در شمال کاسه صورت فلکی دب اکبر، شناسایی کرد.

او با دانستن اینکه کجا را باید نگاه کند، پس از 16 ساعت، دنباله دار را مشاهده کرد و روشنایی را پنج برابر بیشتر از گزارش اولیه تخمین زد. سپس دیگران این مشاهده را تأیید کردند. بعدها، گری کرونک (Gary Kronk) احتمال داد که دنباله دارهای مشاهده شده در سال های 69 و 188 پیش از میلاد هم ظاهرا همین دنباله دار بوده اند؛ نظریه ای که بعدا تأیید شد.

اکنون این دنباله دار در 35 درجه جنوب خورشید و 42 برابر دورتر از خورشید واقع شده است و بدین ترتیب در هیچ تلسکوپی قابل مشاهده نیست اما در سال 2126 در تمام تلسکوپ ها، دوربین های دوچشمی و حتی با چشم غیر مسلح قابل رصد خواهد بود.

کانون بارش شهابی برساوشی

در حوالی بامداد، اگر رد تمام شهاب های برساوشی را به سمت عقب دنبال کنید، به نظر می رسد که از صورت فلکی برساوش (Perseus) نزدیک خوشه معروف دوگانه (Double Cluster) آمده اند. به همین دلیل این بارش شهابی، برساوشی نامگذاری شده است.

البته، هیچ ارتباط واقعی بین بارش شهابی و صورت فلکی برساوش وجود ندارد. ستاره های برساوش چندین سال نوری دورتر هستند، در حالی که این شهاب ها در حدود 100 کیلومتری سطح زمین می سوزند.

در نهایت باید تأکید کرد که در بارش شهابی برساوشی 1401 به احتمال زیاد بیشترین شهاب ها را در ساعات پیش از سپیده دم 20 تا 22 مرداد شاهد خواهیم بود اما بسیاری از شهاب های کم نور با وجود یک ماه تقریبا کامل که آخرین ابرماه 2022 هم هست، پنهان می شوند.

عکس کاور: بارش شهابی برساوشی با وجود آلودگی نوری

Credit: Lorenzo Di Cola/NurPhoto via Getty Images

منبع: EarthSky