سینما ایران شاهرود جان ندارد، گرد فراموشی بر هنر هفتم - انجمنهای سلوبلاگ

به گزارش انجمنهای سلوبلاگ، خبرنگاران-گروه استان ها مهناز همتی: خیابان مملو از جمعیت است کودکی چادر مادرش را می کشد و مردی کلاه از سر برداشته و سرش را می خاراند و دوباره بر سر می گذارد، یکی از لابه لای جمعیت فریاد می کشد نوبت به ما هم می رسد و در این هیاهو لبوفروش با گاری چوبی چرخ خود را در کناری مستقر می نماید و به عابران لبوی داغ پیچیده گردیده در کاغذ را می دهد.

سمت چپ گوشه دیوار پوستر آخرین فیلم روی پرده چسبانده گردیده است، جوان ترها برای دیدن فیلم آرام و قرار ندارند فرد مسنی غرولند کنان عصا بر زمین می کوبد و راه خود را در خیابان سیر می نماید.

طعم خوش خاطرات

مردها از یک سمت و خانم ها از سمت دیگر وارد سالن می شوند، شخصی صف را منظم می نماید بوفه سینما به راه و ساندویچ و تخمه پیچیده گردیده لای کاغذ به تماشاگران می فروشد برای مردمی که اکثریت تلویزیون ندارند دیدن فیلم روی پرده سینما هیجان وصف ناپذیر دارد و این شور و اشتیاق برای دیدن فیلم هایی نظیر ده فرمان و محمد رسول الله (ص) به اوج خود می رسد.

روز ملی سینما را باید در خیابان هایی یافت که روزگاری در آن سینما رونق داشت، سینمایی که با بوی شکستن تخمه لای کاغذ، ساندویچ و نوشابه و لبوی داغ زمستان در زیر چراغ توری همراه بود و فردی با چراغ قوه مدام لابه لای جمعیت نور به چشمان تماشاگران می انداخت که زباله بر زمین نریزند.

این ها بخشی از خاطرات نسلی که سینما مصادف با ایام جوانی آن ها بوده و امروز با رفتن بزرگانی مانند عزت الله انتظامی برگ زرینی ازآنچه بر سر سینما ایران شاهرود آمده را مرور می کنیم.

سینما ایران کجاست؟

سینما ایران شاهرود کمی بالاتر از فلکه مرکزی در جوار بازار و گاراژ مرکزی نهاده شده است که این روزها از تاریخ سینما و فیلم های اکران گردیده تنها سردر آن را یدک می کشد و مابقی طی سال ها از بین رفته است و اکنون به فروشگاه ایران بدل گردیده است

مصطفی معلم که گرد سفیدموهای او عدد 70 را نشان می دهد صاحب این مغازه و فروشگاه است و می گوید: سینما ایران سال 32 ساخته گردیده که این مکان درگذشته به صورت انبار و دارای جایگاه های چوبی، نیمکت و جایگاه های لژ لهستانی بود که بعدها حالت سینما را به خود گرفت و فیلم های روز ایرانی و خارجی در آن نمایش داده می شد

بلیت اولیه سینما ایران از شش ریال آغاز و این اواخر تا 12 ریال رسید که هم زمان با انقلاب سینما نه تنها در شاهرود بلکه در اکثر نقاط ایران تعطیل شد آن موقع تقاضا برای دیدن فیلم زیاد بود و مجبور بودیم برای جلب مخاطب فضا را گسترش دهیم بسته به استقبال مردم فیلم ها از دو روز تا ده روز بر روی پرده سینما بود

از او می پرسم چه فیلم هایی بیشتر موردپسند مردم بود و معلم در پاسخ می گوید: آن موقع بیشتر فیلم های به قول امروزی ها وسترن موردعلاقه مردم بود، فیلم هایی که با وجهه اجتماعی و فرهنگی شهر همسو نبود بر روی پرده نمایش داده نمی شد و اصولاً بیشتر فیلم ها درون مایه خانوادگی داشتند.

مجوزهایی که می آمدند و می رفتند

جو فرهنگی شهر در ابتدای ورود سینما به این صورت بود که آن را حرام می دانستند و بعدها که دیدند بافرهنگ شهر همسویی دارد از آن استقبال شد و هیچ وقت در سینما فیلم های ناهم سو با جو حاکم شهر در سینما ایران نمایش داده نمی شد، ابتدا به گونه ای بود که آمدوشد افراد به سینما به منزله انجام فعل حرام محسوب می شد که این نگاه به سرعت جای خود را تغییر داد زیرا جوان های آن دوران گرایش زیادی به سینما داشتند.

زمانی یک فیلم می خواست اکران گردد نماینده فرمانداری، ژاندارمری و آموزش وپرورش می بایست فیلم را می دیدند و بعد اجازه اکران آن صادر می شد و نمایش هر فیلمی را جو شهر قطعاً نمی پذیرفت گاهی دعوای بر سر ردیف جایگاه ها با وساطت پاسبان ها حل وفصل می شد این فیلم را هنگامی خود نمایندگان فرهنگی برای تائید صلاحیت مشاهده می کردند خود ما هم می دیدیم و قبل از آن ها هیچ کسی اجازه دیدن فیلم را نداشت.

این روزها ... آن روزها

از او می پرسم از خاطرات آن دوران چیزی هم باقی مانده؟ و او می گوید: اسکلت لوازم پخش فیلم هنوز هست ولی مابقی را همان بحبوحه انقلاب بردند فیلم های موجود، لوازم تبلیغاتی، پوسترها و پارچه ها و عکس ها را در همان دوران بردند و نظر اجتماع آن روز بود که اگر امروز این آرشیو وجود داشت دلیل بر سند هویت فرهنگی شهر بود و می شد از آن ها موزه ای به نام سینما در شاهرود ساخت، ابعاد سالن در حد 500 جایگاه می شد و بهترین خاطره ها مربوط به روزهای جمعه بود که جوان ها و شاگردمدرسه ها می آمدند اینجا سوت و هورا می کشیدند و این بهترین تفریح آن ها بود صنعت سینما قدیم شور و هیجان بیشتری داشت.

امروز فیلمی اکران می گردد دوربین های موبایل، فیلم ها را ضبط و به سرعت انتشار می دهد لذا رغبتی به حضور در سینماها نیست، اکنون فیلم های خارجی نمایش داده نمی گردد و فیلم های ایرانی که اکثراً درون مایه تکراری دارند.

برای بازسازی و احیا سینما ایران حداقل یک میلیارد تومان هزینه ضروری است که با وام چهار درصد سالی 80 میلیون بهره است که این هزینه قابل برگشت نیست و باید طی پنج سال برگشت سرمایه داشته باشید و این امر قابل اجرا نخواهد شد و از سوی دیگر در سی سال گذشته هیچ سینمایی در ایران ساخته نشد و آنچه موجود هست در دست ارگان ها است مانند سینما فرهنگ که متولی آن آموزش وپرورش است، با ارشاد وقت برای راه اندازی مجدد سینما صحبت کردیم که وام هم می دادند اما این حرفه مقرون به صرفه نیست و باید برای ساخت سینما ارشاد و نهادهای دولتی دست به عمل شوند و سینمای درخوری را برای مردم بسازند.

25000تومانِ خاطره ساز

علی نائینی مالک سینما ایران شاهرود است و خاطرات جالبی از آن دوران دارد و می گوید: در زمان جنگ جهانی دوم روس ها در ایران و ازجمله در شاهرود نیز استقرار داشتند، در محل بانک تجارت یا همان ساعت گل قدیم دیوار سفید بلندی قرار داشت که فیلم های سیاه سفید بر روی دیوار نمایش داده می شد و این جرقه ذهنی بود که این شهرستان نیز از سالن سینما بهره مند گردد.

سینما ایران در زمان ساخت حدود 25 هزار تومان هزینه برداشت و حدود سال35 تأسیس شد، در ابتدای امر مخالفان بسیاری داشت و حتی در مواردی مردم را تشویق به سنگ اندازی در مسیر فرهنگی سینما می کردند، 18 ماه طول کشید تا جو فرهنگی شهر سینما را به عنوان یک مکان عمومی برای تماشای فیلم قبول نمایند، حدود هشت سال مالک سینما ایران بودم و بعدازآن سینما منرژ شاهرود در سال 42 ساخته شد.

اولین فیلم دماغ سوخته ها با بازی کمدین های ایران بر روی سینما رفت بود به طورمعمول استقبال از فیلم های مذهبی بسیار زیاد بود، فیلم خانه خدا و مکه برای نسلی که تاکنون آن را از تلویزیون و صفحه بزرگی مانند سینما ندیده بودند هیجان زیادی داشت تا جایی که بسیاری از شب ها بلیت به سرعت تمام می شد و مردم باید ساعت ها در انتظار نوبت بعدی می ماندند، جمعت بسیاری برای تماشای فیلم به سینما می آمدند، ده فرمان، اسپارتاکوس ازجمله فیلم های خارجی بود که بسیار مورد استقبال نهاده شد.

به خاطر مخالف های بسیاری که اوایل انقلاب برای سینما ایجاد شد و جوی که آن موقع حاکم بود مجبور به فروش آن و تعطیلی سینما شدیم، بعد از حادثه سینما رکس آبادان جو فرهنگی و اجتماعی نه تنها در تهران بلکه در شاهرود آن موقع نیز حاکم و سخت گیری های زیادی اعمال می شد تا جایی که حتی شیشه های سینما توسط عده ای شکسته می شد.

در بحبوحه انقلاب نیز تقریباً مصادف با تغییر حکومت ایران و حوادثی و حواشی که پیرامون آن وجود داشت تا مدت ها سینماها در کشور تعطیل بودند و چند سال طول کشید تا فضای آرامش و رغبت از سینما مجدد در ایران طنین انداز گردد و در همان زمان پرونده سینما ایران نیز برای همیشه مختومه شد.

کلنگی زنی 2 سینمای دیگر

سینما و صنعت آن نه تنها در شرایط فعلی بلکه در آن دوران نیز چندان مقرون به صرفه نبود و صاحبان و مالکان سینماها یکی پس از دیگری از این عرصه کناره رفتند و تنها سینماهایی که ارگان های خاص تولیت آن را بر عهده داشتند توانستند از آن دوران بحران را پشت گذاشته و باقی بمانند

سینما ایران حدود 200 جایگاه داشت، استقبال مردم قبل از انقلاب بهتر بود یکی از دلایل ضعف سینما را می توان تکراری بودن سوژه ها نام برد در صورتی در قبل از انقلاب تنوع در نوع فیلم زیاد بود.

بلیت 15 ریالی برای افراد خاص

در محوطه سالن انتظار گوشه سمت چپ بلیت فروشی قرار داشت بهای بلیت پنج ریال، 10 ریال و تا 15 ریال به این اواخر رسید و جمعه ها همیشه نیم بها بود و روبرو تابلوی کوچکی که تصاویر آخرین فیلم بر روی پرده و پوسترها بر روی آن نصب می شد و در انتهای سالن بوفه در زیر بالکن آهنی ساندویچ دو ریالی به همراه نوشابه و تخمه و تنقلات آن موقع را به مردم می فروخت، در قسمت سمت راست سالن نمایش شامل سالن اصلی و یک طبقه بالکن قرار داشت که اکنون این فضا تبدیل به انباری بزرگی برای لوازم خانگی گردیده است.

داخل سینما به ویژه در ایام سرد سال بخاری فلزی بزرگی چسبیده به دیوار وجود داشت که بتواند علاوه بر داخل سالن، فضای انتظار مردم را نیز گرم کند که این بخاری با سوخت زغال سنگ کار می کرد، گاهی وسط فیلم تبلیغ پخش می شد که برای مردم بسیار جذاب بود و ناگهان از فردای همان روز در خانه و ویترین مغازه ها ردپای جاروی نپتون و پلوپز ناسیونال را می شد دید. گاهی لباس های مردم نیز از مد روز هنرپیشه ها الهام می گرفت.

گاهی مردم آن چنان در جو تماشای فیلم بودن که بیشتر از شنیدن صدای فیلم تخمه خوردن هم زمان 300نفر و چلیک چیلک آن بیش از دیالوگ های فیلم به گوش می رسید، سینما ایران داشت به روزهای اوج شکوفایی خود نزدیک می شد که واقعه سینما رکس آبادان تأثیر منفی در صنعت سینما کشور برجای گذاشت و سختگیری های بسیاری اعمال شد و برای این سینما درب کوچک چوبی تعبیه شد تا در زمان اضطرار راهی به بیرون داشته باشد این درب به گاراژ مرکزی باز می شد که تا مادامی سینما برقرار بود از این در به ندرت استفاده شد و رفت وآمدها بیشتر از همان در اصلی صورت می گرفت.

بحبوحه انقلاب و پیامدهای آن و سخت گیری های جو حاکم آن موقع داشت انگیزه ای برای بازگشایی مجدد سینما ایران را به مالکان نداد و نه تنها سینما ایران بلکه سینماهای زیادی در کشور تعطیل شدند که هنوز آثار آن را می توان در پایتخت مشاهده کرد در این سال ها دیگر سینمایی ساخته نشد تا شور و هیجان تخمه خوردن و نور انداختن برای نظم بخشی به سالن در خاطرات جوان های دهه چهل و پنجاه نقش بندد.